ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ & ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΕΤΕ
O σακχαρώδης διαβήτης είναι μια διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών. Είναι ένα χρόνιο νόσημα, με κύριο χαρακτηριστικό τη χρόνια υπεργλυκαιμία (υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα), και σε βάθος χρόνου επηρεάζει διάφορα όργανα του σώματος, όπως τους νεφρούς , τα νεύρα, τα αγγεία , τα μάτια, προκαλώντας επιπλοκές. Εμφανίζεται σε ανεπαρκή δράση της ινσουλίνης. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να εμφανιστεί όταν έχουμε μειωμένη παραγωγή ινσουλίνης ή καθόλου ή όταν υπάρχει διαταραχή στη λειτουργία της, λόγω της αντίστασης του οργανισμού στη δράση της.
Τι είναι όμως η ινσουλίνη?
Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη , υπεύθυνη για τη σωστή διαχείριση της γλυκόζης που παίρνουμε από τις τροφές έτσι ώστε να χρησιμοποιηθεί ένα μέρος της γλυκόζης αυτής για άμεση ενέργεια και η περίσσεια της να αποθηκευτεί. Παράγεται στο πάγκρεας από τα β – κύτταρα.
Οι κυριότεροι τύποι σακχαρώδη διαβήτη :
Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 : Σε αυτόν τον τύπο παρατηρείται έλλειψη ινσουλίνης που οφείλεται σε αυτοάνοση ή ιδιοπαθή καταστροφή των β- κυττάρων του παγκρέατος. Εμφανίζεται σε άτομα που έχουν κάποια γενετική προδιάθεση αλλά και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο. Συνήθως εμφανίζεται απότομα με οξεία συμπτώματα όπως πολυουρία, πολυδιψία, πολυφαγία, απώλεια βάρους. Οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 1 χρειάζονται απαραίτητα ινσουλίνη σε όλη τους τη ζωή. Παλιότερα ήταν γνωστός κι ως νεανικός διαβήτης αλλά πλέον δε συνηθίζεται ο όρος αυτός επειδή προσβάλλει και ενήλικες.
Σακχαρώδης διαβήτη τύπου 2 : Οφείλεται σε μειωμένη παραγωγή ινσουλίνης ή/και διαταραχή στη δράση της, αντίσταση δηλαδή στην ινσουλίνη. Είναι ο πιο συχνός τύπος διαβήτη και μέχρι τώρα εμφανιζόταν σε ενήλικες και συνήθως σε ηλικία μεγαλύτερη των 40 ετών, αλλά πλέον εμφανίζεται και σε παιδιά λόγω της ραγδαίας ανάπτυξης της παιδικής παχυσαρκίας. Μερικοί από τους προδιαθεσικούς παράγοντες είναι η ηλικία, το φύλο, η κληρονομικότητα, παχυσαρκία. Η παχυσαρκία είναι η κυριότερη αιτία εμφάνισης αυτού του τύπου διαβήτη , γιατί το συσσωρευμένο λίπος που χαρακτηρίζει την παχυσαρκία, εμποδίζει την ινσουλίνη να δράσει, ενώ υπάρχει, δεν είναι σε έλλειψη. Πιο συγκεκριμένα, ο λιπώδης ιστός με τις ορμόνες που παράγει, όπως η λεπτίνη, δημιουργεί αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης. Το πάγκρεας σε αυτή την περίπτωση εκκρίνει συνεχώς περισσότερη ινσουλίνη για να καλύψει ο οργανισμός τις ανάγκες του αλλά προκύπτει μια ανισορροπία στη σχέση γλυκόζης – ινσουλίνης κι αυτό είναι το στάδιο του προδιαβήτη που στη συνέχεια εξελίσσεται σε διαβήτη.
Σακχαρώδης διαβήτη κύησης : Εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της κύησης σε γυναίκες που πριν δεν είχαν εμφανίσει διαβήτη. Χαρακτηρίζεται από ελαττωμένη έκκριση ινσουλίνης και ταυτόχρονα αντίσταση στην ινσουλίνη. Οι παχύσαρκες γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση διαβήτη στην εγκυμοσύνη. Πρέπει να γίνεται άμεσα διάγνωση κι αντιμετώπιση σε αυτόν τον τύπο διαβήτη γιατί σχετίζεται με επιπλοκές στην υγεία της μητέρας και του νεογνού, εμβρυικές ανωμαλίες και περιγεννητική θνησιμότητα. Είναι αναστρέψιμος και συνήθως υποχωρεί μετά τον τοκετό.
Τα κριτήρια για τη διάγνωση του διαβήτη είναι:
1. Διαταραχή γλυκόζης νηστείας (IFG-impaired fasting glucose): τιμές σακχάρου νηστείας πλάσματος 100-125 mg/dl , δηλαδή όταν η τιμή του σακχάρου είναι πάνω από 125 mg/dl
2. Γλυκόζη πλάσματος μεγαλύτερη από 200 mg/dl, σε τυχαίο εργαστηριακό έλεγχο, δηλαδή οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, κι όταν συνυπάρχει υπεργλυκαιμία.
3. Θετική δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη όταν η τιμή της γλυκόζης πλάσματος είναι ίση ή μεγαλύτερη από 200 mg/dl, όπως προκύπτει μετά από καμπύλη σακχάρου (OGTT), αφού μετρηθεί 2 ώρες μετά τη χορήγηση 75 γραμμαρίων γλυκόζης που περιλαμβάνει η εξέταση αυτή.
Η μέτρηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (Hba1c) δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάγνωση του διαβήτη αλλά μόνο για την παρακολούθηση διαβητικών ασθενών.
Αντιμετώπιση διαβήτη
Επειδή ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί μια χρόνια νόσο, δεν είναι δυνατή η θεραπεία του αλλά μπορεί να αντιμετωπιστεί ώστε να μην εμφανιστούν άλλες αγγειακές επιπλοκές. Η διατήρηση των φυσιολογικών επιπέδων στη γλυκόζη πλάσματος κατά τη διάρκεια της ημέρας μειώνει την πιθανότητα επιπλοκών της νόσου. Πιο συγκεκριμένα :
- Τιμή γλυκόζης νηστείας, το πρωί δηλαδή και προ των γευμάτων, 70-130 mg/dl.
- Τιμή γλυκόζης δυο ώρες μετά τα κύρια γεύματα, πρωινό, μεσημεριανό και βραδινό, 80-180 mg/dl.
Η ρύθμιση του διαβήτη γίνεται με 2 τρόπους :
1. Συνδυασμός διατροφής κι άσκησης
Αερόβια άσκηση : Συνιστάται για τουλάχιστον 30 λεπτά καθημερινά. Αν δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, απαραίτητα 1 ώρα τουλάχιστον 4 φορές την εβδομάδα (συμβουλευτείτε σε κάθε περίπτωση τον ιατρό σας). Μέσω της άσκησης μπορούμε να διατηρούμε σε καλύτερα επίπεδα τη γλυκόζη αίματος, ρυθμίζουμε έτσι τη γλυκαιμία.
Ισορροπημένη διατροφή: Οι ασθενείς αυτοί πρέπει να ακολουθούν εξατομικευμένο διαιτολόγιο, ανάλογα με τις ανάγκες τους, με τη σωστή κατανομή γευμάτων ημερησίων. Συνιστώνται τρία κύρια γεύματα (πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό) και τρία ενδιάμεσα snack, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται ομαλή διακύμανση γλυκόζης και ινσουλίνης στο αίμα.
Η καθημερινή μας διατροφή περιλαμβάνει :
- Υδατάνθρακες: Ζυμαρικά, όσπρια, πατάτες, ψωμί, φρούτα.
- Πρωτεΐνες: Κρέας, ψάρι, τυρί, αυγό.
- Λίπος: Κρέας, ψάρι, λάδι, γαλακτοκομικά, ελιές, αυγό, ξηρούς καρπούς.
- Φυτικές ίνες: Τρόφιμα ολικής αλέσεως, λαχανικά, φρούτα.
- Αντιοξειδωτικά και βιταμίνες: Λαχανικά, φρούτα, κρέας, γαλακτοκομικά.
Η κάθε ομάδα τροφίμων πρέπει να περιλαμβάνεται σε κάθε κύριο γεύμα και να δίνεται έμφαση στην κατανάλωση ποσότητας φυτικών ινών , 30- 40g/d,βελτιώνουν το γλυκαιμικό και λιπιδιαμικό προφίλ κι επιπλέον, δημιουργούν αίσθημα κορεσμού και δε θέλουμε να φάμε περισσότερο μ αυτό τον τρόπο. Οι υδατάνθρακες πρέπει να περιλαμβάνουν το 45-60% της προσλαμβανομένης ενέργειας, και να προτιμώνται τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, όπως π.χ. τρόφιμα ολικής αλέσεως. Τα τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη προκαλούν μικρή και σταδιακή αύξηση της γλυκόζης στο αίμα, σε σχέση με τρόφιμα υψηλού γλυκαιμικού δείκτη.
- Φαρμακευτική αγωγή
Χρησιμοποιούνται διάφορα φάρμακα, όπωςμετφορμίνη, σουλφονυλουρίες κλπ, καθώς και ινσουλίνη ή και συνδυασμός τους, για τη χορήγηση των οποίων είναι υπεύθυνος ο γιατρός που παρακολουθεί τον ασθενή.
Βιβλιογραφία
NCD Risk Factor Collaboration (NCD-RisC) . Worldwide trends in diabetes since 1980: a pooled analysis of 751 population-based studies with 4.4 million participants. Lancet. 2016;387(10027):1513–1530.
Kubota T, et al. Impaired insulin signaling in endothelial cells reduces insulin-induced glucose uptake by skeletal muscle. Cell Metab. 2011;13(3):294–307.
Winer DA, et al. B cells promote insulin resistance through modulation of T cells and production of pathogenic IgG antibodies. Nat Med. 2011;17(5):610–617.
Y. Xu, D. Toobert, C. Savage, W. Pan, and K. Whitmer, “Factors influencing diabetes self-management in Chinese people with type 2 diabetes,” Research in Nursing & Health, vol. 31, no. 6, pp. 613–625, 2008.
American Diabetes Association. Third-party reimbursement for diabetes care, self-management education, and supplies. Diabetes Care 2014;37
Χριστοπούλου Αναστασία
Διατροφολόγος – Διαιτολόγος